مقدمه
در دی ماه 1398 با حضور در آزمایشگاه تعاونی ملامین[1] و گفتگو با خانم کرمانی یکی از کارشناسان این آزمایشگاه، اطلاعاتی دربارة چگونگی تولید و استانداردسازی ظروف ملامین به دست آوردم. به گفتة ایشان، از سال 1375 با توجه به افزایش کارکرد ظرف ملامین و مطرح شدن احتمال سرطان‌زا بودن آن، استانداردسازی کارخانه‌های تولید، اجباری شد. از آن سال شرکت‌های تولیدی موظف به درج نشان استاندارد ملی و نام تجاری سازنده بر روی محصولات خود شدند. در آزمایشگاه تعاونی ملامین، ظروف مطابق با استاندارد شماره 612 که مختص کشور ایران است، آزمون و درصد ترکیب خاکستر و فرمالدئید[2] براساس جدول زیر سنجیده می‌شود. در صورت وجود مغایرت، کالا قابل قبول نمی‌باشد و اجازة تولید آن داده نخواهد شد.
| خاکستر= 2% وزنی | ← حد نرمال |
| فرمالدئید تا ppni3 | نرمال |
ماده اصلی ملامین، پودر ملامین است که از کریستال تولیدی پتروشیمی به دست می‌آید. این ماده در گذشته از کشورهای آلمان، ایتالیا و ترکیه وارد می‌شد. در حال حاضر، پودر ملامین در کارخانة شیمیایی فارس و شرکت ساراوید شیراز تولید می‌شود. (ارتباط شخصی، دی ماه 1398)
در دیداری که با البصیر حسین‌بر[3]داشتم، وی به سال‌های پس از انقلاب اسلامی که تقاضای مصرف ملامین در گروه‌های مختلف مردم وجود داشت، اشاره کرد. او علت این امر را نقش حمایتی دولت می‌دانست. دولت در آن زمان غالباً به همراه وام ازدواج، تجهیزاتی نظیر سرویس ملامین را به مردم ارائه می‌داد. از همین منظر، او معتقد است از آنجا که در ایران حمایت دولت عامل مهمی در رونق اقتصاد هنر دارد، در دوره‌هایی که شرایط اقتصادی کشور متأثر از افزایش فروش نفت و محصولات نفتی، رشد بیشتری داشته، حضور ارگان‌های دولتی نظیر سازمان‌های دولتی و موزه‌ها در بازار خرید و فروش آثار هنری نیز پر رنگ‌تر بوده است. (ارتباط شخصی، 1394)
امروزه در مقایسه با سال‌های پس از انقلاب، تمایل به مصرف ظرف‌های ملامین کاهش یافته است، در جستجو برای یافتن علت این امر، گفتگویی با طیبه عزت‌الهی‌نژاد داشتم. ایشان از دیدگاه یک مردم‌شناس با تأکید بر اهمیت دیگرخواهی و ارتباط بیشتر مردم در گذشته، نقش باورهای دینی و ساختار فرهنگی را مؤثر و عواملی مانند خواستگاه اجتماعی، درآمد، رسانه و تبلیغات روزنامه و تلویزیون را علت تغییر گرایش مصرف می‌داند. از همین‌رو، امروزه ظروف یکبار مصرف به علت قیمت تمام شدة پایین‌تر و عدم نیاز به شستشو، جایگزین ملامین شده‌اند. (ارتباط شخصی، 2 دی 1398)
[1] آزمایشگاه تعاونی ملامین دومین آزمایشگاه آکرودیته و همکار با اداره استاندارد است که نمونه‌های تولید خارجی و داخلی در این آزمایشگاه مورد آزمون قرار می‌گیرند.
[2] Formaldehyde: فرمالدهید با نام علمی متانال (methanal)، در تهیة رزین ملامین یا ملامین فرمالدئید به کار می‌رود.
[3] دبیر کارگروه حفاظت مواد و مصالح مدرن و هنر معاصر گروه حفاظت ایکوم ایران
9 دی 1398، از مراجعه مجدد به کتابخانه ملی و سپس کتابخانه‌ای خانگی در خیابان کریم‌خان، نتیجه‌ای نگرفتم. فردای آن روز به کافه تهرون رفتم. از کتابخانه داخل کافه، مجلة تهران مُصوَّر[1] چاپ سال‌های 1323 تا 1340 و مجموعة کتاب‌های گیلگَمِش[2] را مطالعه کردم. در آنجا ملاقاتی با میثم محفوظی[3] داشتم....
در بهمن ماه 1398، در ادامة گشت و گزارهای خود در شهر تهران و دیدار با گروه‌های مختلف مردم، سری به برخی رستوران‌ها و قهوه‌خانه ها زدم. از چهارراه مولوی، خیابان ولیعصر جنوبی تا میدان قیاسی پیاده رفتم. در این مسیر کافه‌هایی قدیمی و در برخی موارد جدید، مشاهده کردم که هنوز از ظروف ملامین استفاده می‌کنند؛ ظروف سفید و یکدست با نقشی از یک تک گل و حاشیه‌ای در اطراف آن. با این حال، به دلایل مختلف از جمله فقدان قدرت خرید، ظروف از جنس روی[4] در این محدوده بیشتر مورد توجه بوده است. رستوران و قهوه‌خانه محمود یخی در خیابان شوش با قدمتی نزدیک به 80 سال و قهوه‌خانه آذری خیابان راه‌آهن از نمونه‌هایی هستند که ظرف ملامین و چینی در آنجا استفاده نمی‌شود. علی‌رضا آذری‌پور اصفهانی با اشاره‌ای به پیشینة قهوه‌خانه آذری علت را برایم توضیح داد (ارتباط شخصی، 13 بهمن 1398):
- با پدر در اینجا کار می‌کردیم. در گذشته این مکان روباز و پاتوق کف‌ساب‌های ساختمان، نانواها، انگشتر و تسبیح‌فروش‌ها بود.
- برای دیزی از ظروف رویی استفاده می‌کردیم و 22 سال به شیوة سنتی ادامه دادیم. بعد از مدتی ظرف سفال جایگزین آن شد. امروزه دیزی را در سنگ می‌پزیم، مشتری‌ها می‌گویند طعم بهتری دارد.
- هیچ‌وقت از ملامین استفاده نکردیم زیرا پلاستیکی بود و اصالت نداشت.
[1] مجله‌ای حاوی مطالب مختلف اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و هنری که در قالب چهار دوره از سال در محدودة سال‌های ۱۳۰۸ تا ۱۳۶۰، منتشر شده است.
[2] حماسة گیلگَمِش از قدیمی‌ترین و نامدارترین آثار حماسی ادبیات دوران تمدن باستان است که در سال ۱۸۷۰ توسط جورج اسمیت ترجمه و منتشر شده‌است.
[4] عنصر روی(zink)، فلزی نسبتاً سبک، تا حدود زیادی رسانا و منتقل‌کننده حرارت است و این ویژگی موجب به کارگیری آن در تولید ظروف خانگی رویی (یا به تلفظ عامّه روحی) شده است.
دی ماه 1398، دیداری با بیتا فیاضی[1] داشتم و نظر او را در ارتباط با ظرف ملامین و پیشینة فرهنگی استفادة آن جویا شدم. او به حضورش در مراسم عزاداری امام حسین(ع) در یکی از روستاهای ایران اشاره کرد که جهت مراسم نذری، در خانه‌های روستانشینان، اغلب از ظروف ملامین استفاده می‌شد. ظروفی که بیشتر دارای نقش بته‌جقه و تک‌رنگ بودند. فیاضی توضیح می‌دهد که ظرف‌ها یادآور خانه پدری هستند، سرویس جهیزیة عروس، ارجاعاتی به زنانگی، اجتماع و شیء دارد. در گذشته، غذا و ظرفی که در آن ریخته می‌شد با ارزش بودند و با وجود آنکه سفرة غذایی مردم در مناطق و شهرهای مختلف ایران، تفاوت داشت، اما مهاجرت به دلیل فقر و فقدان کار، به شهر تهران، موجب تفاوت در فرهنگ غذا، معاشرت و عادت‌های مردم شده است. (ارتباط شخصی، 15 دی 1398)
سارا جعفری[2] در این ارتباط از شیوة پذیرایی در یکی از محله‌های نوشهر[3]، به نام شالیز، یاد می‌کند؛ در این منطقه، برای پذیرایی، ظروفی با فرم‌های آب‌رنگی کار شده و بسیار ظریف استفاده می‌کردند. حلوا[4] را به گونه‌ای در بشقاب‌ها می‌ریختند که حاشیة ظرف مشخص باشد. اگرچه فرم‌ها ارجاع به گذشته داشتند اما استفادة زیاد و قدیمی بودن برخی از ظروف، امکان تشخیص نقش و فرم را دشوار می‌ساخت. ( ارتباط شخصی، 3 آذر 1398)
پژوهش بین سال‌های 1395 تا 1396 ادامه پیدا کرد. از سال 1396 تا 1398، در پی پاسخ به سوالاتی از این قبیل که مردم چه چیزی مصرف می‌کنند و چگونه تغذیه‌ای دارند؟ و تغییرات اقتصادی و عواقب ناشی از آن چه تأثیری بر فرهنگ غذایی جامعه و کوچکترین واحد آن یعنی سفرة یک خانواده می‌گذارد؟، مطالعه را با رویکردی به دیدگاه‌های فوکو، اقتصاد و جامعه‌شناسی هنر و جامعه‌شناسی مصرف ادامه دادم. در همین راستا گفتگوهایی با افراد مختلف داشتم. حضور در بین مردم فرصتی برایم فراهم کرد تا با برخی از ایشان به صحبت دربارة پیشینة فرهنگی آن‌ها در ارتباط با آداب پذیرایی، تغذیه، معیار انتخاب ظرف و به طور خاص، ظرف‌های ملامین پرداختم. از میان صحبت‌های ایشان به نکات قابل توجهی دست پیدا کردم و از آن جمله به نمونه‌های زیر اشاره می‌کنم:
[1] هنرمند مفهومی
[2] هنرمند و مدرس دانشگاه
[3] شهری در استان مازندران
[4] نوعی شیرینی
آناهیتا کاویانی (متولد 1351-؟ )
- از سال 1361 که به تهران مراجعه کردیم، به علت از مد افتاده بودن ملامین تمایلی به استفاده از آن نداشتیم و برای اولین‌بار بشقاب پیرکس[1] به رنگ عسلی و آلبالویی خریداری کردیم.
- ملامین به دلیل نشکن بودن برایمان جنبة اقتصادی داشت.
- در خانه ظرف ملامین با نقش پرکار و به رنگ سبز و آبی داشتیم اما به سرعت رنگ و کیفیتش را از دست می‌داد.
- امروزه از ملامین برای پیک‌نیک استفاده می‌کنیم و آن را به ظروف یکبار مصرف ترجیح می‌دهیم. (ارتباط شخصی، ؟)
[1] Pyrex: نام تجاری نوعی شیشه که در سال ۱۹۱۵، به بازار معرفی شد.
خدیجه نعمتی‌پور (متولد 1340- دبیر)
از کودکی همیشه در خانه ظرف ملامین داشتیم و مانند بیشتر مردم برای صرف غذای روزانه از آن استفاده می‌کردیم. ظرف چینی در مهمانی‌ها کاربرد داشت و آن را در کمد نگه‌داری می‌کردیم. سرویس ملامین در جهیزیة عروس و یا به عنوان هدیة ازدواج، ارزشمند شمرده می‌شد. از حدود 1346 و مهاجرت به تهران متوجه تمایل بیشر مردم به تنوع در مصرف شدم. با وجود آنکه کاربرد ملامین با نقش لیلی و مجنون رواج بیشتری داشت اما انتخاب نقش ظرف در میان افراد محله‌های مختلف و خانواده‌هایی که از نظر اعتقادی و مذهبی با هم فرق داشتند، متفاوت بود. در منطقه ما در شمال تهران؟ ، نقش گل و گیاه، منظره‌های روستایی و طبیعی و با زمینه سفید و پر از نقش مایه قرمز، غالب بود. گران‌ترین سرویس ملامین هشتصد تا هزار تومان قیمت داشت. در اوایل دهة 60، اجناس کوپنی و جیره‌بندی شده بود و ما به همان اندازه که در اختیارمان قرار می‌گرفت، مصرف می‌کردیم. اگرچه سالهاست از ملامین استفاده نمی‌کنیم اما در آن زمان که ظرف یکبار مصرف نبود، جهت پذیرایی در مراسم داخل و خارج خانه همین ظروف به کار می‌رفت. (ارتباط شخصی، ؟)
آقا مهدی گلی (متولد 1362- فروشنده ظروف خانگی)
ما با ظروف ملامین بزرگ شده‌ایم و انتخاب طرح ظرف برای خانواده ما مهم بود. در گذشته اصالت طرح اهمیت داشت و با وجود ظروفی به سبک ژاپنی و رنگ آبی کاربنی، نقش لیلی و مجنون معروف بود. با ورود ظروف از جنس آرکوپال[1] و چینی پیرکس به بازار و کاربرد آن‌ها در مصرف روزانه، استفاده از ملامین محدود و تقاضای آن کمتر شده است. (ارتباط شخصی، ؟)
[1] Arcopal به فرانسوی و شیشه اپال به انگلیسی (Opal Glass) ماده‌ای است بین چینی و شیشه که معمولاً در برابر حرارت مقاوم است.
خانم جان-زارع (متولد 1309- مترجم و طراح لباس)
در محلة سکونت ما در خیابان پهلوی، ملامین‌فروشی بود که ظرف‌هایی به رنگ صورتی و آبی آسمانی می‌فروخت. هنگام خرید ملامین توجه به نقش و رنگ آن از این نظر برایم اهمیت داشت که لایة رزین ظرف از بین نرود. با این حال، برای غذاهایی با مایعات داغ استفاده از ظرف‌های روی و مسی را ترجیح می‌دادم. از آنجا که در آن زمان اغلب مردم برای شستشوی ظروف از خاک و خاکستر استفاده می‌کردند، تمایل برای خرید ملامین آبی رنگ بیشتر بود چراکه در اثر شستشو رنگ آن سفید می‌شد. (ارتباط شخصی، ؟)
ابوالفضل فتحی ( متولد 1344؟ - فروشنده )
در شروع کار خود، در ساختمان پلاسکو، فروشگاه ظروف ملامین داشتیم. در آن زمان، ظرف ملامین و طرح و نقش آن برای مردم ارزشمند بود و به زیبایی سفره‌های غذا کمک می‌کرد. این ظروف تا ده سال در خانه کاربرد داشتند و پس از آن هم دور انداخته نمی‌شدند، بلکه برای مصارف دیگر مورد استفاده قرار می‌گرفتند.
اسماعیل بخشی (متولد 1328- مدیرعامل شرکت کشتیرانی بروبهر ایران)
ظروف با جنس ملامین، به علت شرایط سخت اقتصادی و گران قیمت بودن ظروف چینی، وارد بازار ایران شدند. از این‌رو، قیمت مناسب و تنوع در نقش و رنگ موجب شد تا این ظروف مورد استقبال مردم قرار بگیرند. نقش داخل ظروف بیشتر گل و گیاه بود و در منطقة ما یعنی املش گیلان، رنگ و نقشِ گل‌های قرمز استفاده بیشتری داشت. با توجه به اینکه این ظروف بعد از مدتی دچار خراشیدگی و تخریب می‌شدند، مسئلة کیفیت بیشتر مورد توجه قرار گرفت و با گذشت زمان، استفاده از آن کمتر شد.
در رستوران‌ها هم استفاده از ظروف ملامین با کیفیت‌های مختلف و اغلب با رنگ‌های ساده مرسوم بود. این ظروف در شرکت‌های کشتیرانی بخش خصوصی هم ، برای خدمات دهی به کارکنان استفاده می‌شد. به طور کلی استفاده از ملامین در روستاها بیشتر از مناطق شهری بود. (ارتباط شخصی، 9 آذر 1398)
امیر هوشنگ مداح (متولد 1343- قالب‌ساز)
از سال 1374تا 1394 در مخابرات به قالب‌سازی و تولید قطعات مختلف پرداختم. در آن زمان از قالب‌های با جنس ملامین استفاده می‌کردیم. از آنجا که قالب‌ها برای پخت در معرض حرارت بالا قرار می‌گرفتند، احتمال سرطان‌زا بودن‌شان افزایش می‌یافت و همچنین به دلیل دربرداشتن خطراتی برای محیط زیست، کاربرد ملامین کمتر شد.
در میدان امام حسین تهران فروشگاه زنجیره‌ای بود که ظروف ملامین دارای زدگی را ارزان‌تر به فروش می‌رساند و این امر مورد استقبال مردم قرار گرفته بود.
امروزه این ظروف همچون یک آلبوم عکس می‌باشند. چراکه از سویی هر نقش آن خاطره‌ای را با خود همراه دارد و هر خانواده یا عضوی از آن به یک نقش گرایش بیشتری داشت. به عنوان نمونه، طرح لیلی و مجنون به علت نوع پوشش و آرایش نشان داده شده در آن، در خانواده‌های با گرایشات مذهبی کمتر استفاده می‌شد. از سوی دیگر، ظروف ملامین اشاره به مقعطی از زمان دارد که در آن رفت و آمدها و معاشرت‌های مردم ساده‌تر و به دور از تجمل‌گرایی انجام می‌شد.
یکی از راه‌های عرضة ظروف ملامین، استفاده از آن به عنوان جایزة خرید بود. به این صورت که یک عدد دیس و یا بشقاب در جعبه‌های مواد شوینده قرار داده و از این طریق مردم به خرید بیشتر این اقلام برای کامل کردن تعداد ظروف مصرفی خود، تشویق می‌شدند. (ارتباط شخصی، ؟)
مهدیه کواکب پناه (متولد ؟ - هنرمند)
ظروف ملامین برای من یادآور خاطراتی از دوران کودکی و دربرگیرندة پیام‌های مختلف فرهنگی و اجتماعی است. ظروف ملامین منزل ما دارای نقش لیلی و مجنون بود که برای خانواده‌ای کاملاً مذهبی و سنتی خیلی دور از ذهن می‌نمود. من از کودکی عاشق این طرح بودم و گمان می‌کردم تصویر پدر و مادرم روی بشقاب چاپ شده است؛ یک فانتزی و تخیل عجیب. با کنار هم قرار دادن این خاطرات و در نظر گرفتن فرهنگ خانواده‌ام و مقایسه آن با گذشته، به عنوان یک جزء از کل، به چگونگی تغییر در عقاید و باورهایی که زمانی حق انگاشته می‌شدند، پی می‌برم. یک امر ساده همچون طرح یک بشقاب برای من نشانه‌ای ملموس و قابل تأمل از فرهنگ یک جامعه در دوران مختلف است. آنچه امروز عقیده‌ای قطعی و غیر قابل انکار پنداشته می‌شود می تواند با گذشت زمان تغییر کرده و یا به کلی از بین برود. با این وجود چه لزومی به یگانه پنداشتن آن است؟ بنابراین، مطالعه بر روی ظروف ملامین به عنوان یک پروژه هنری، امکانی برای پرداختن به فرهنگ عمومی و تاریخ اجتماعی یک ملت و تحولات آن را فراهم می‌سازد. (ارتباط شخصی، ؟ 1398)
قدرت‌الله عاقلی (؟- هنرمند مجسمه ساز)
عاقلی: در این پژوهش بهتر است ابتدا در مورد سفره‌های غذایی کار کنید زیرا در فرهنگ ایران سفره‌ها زیاد هستند مانند سفره مذهبی, سفره خنچه‌عقد, سفره حنابندان, سفره هفت‌سین که همه این‌ها شبیه یک صفحه نمایش می‌باشند. بنابراین بدون سفره ظرف هم بی‌معنا می‌شود.
در ایران تا شهریور 1310، فرهنگ سنتی و کشاورزی غالب بود. پس از آن با مطرح شدن نفت، کشور به سمت مدرنیته گرایش پیدا کرد و با دور شدن از فرهنگ فئودالیسم[1]، سبک و سیاق زندگی هم تغییر کرد.
غزال: تولید بیشتر محصولات نفتی منجر به تغییر در نظام عرضه و تقاضا و سلیقه مردم شد. با استناد به مجله‌های تهران مصور مربوط به سال‌های 1323 تا پایان 1350 و اسنادی که در آرشیو روزنامه همشهری چاپ سال‌های 1370 مشاهده کردم، محصولات نفتی بیشتر از طریق نفت ایران در کشورهای رو به توسعه و اروپا تولید و به ایران وارد می‌شدند. واردات آن هم از اقلام مصرفی در ایران موفق‌تر بود چراکه از طریق ورود ارز، پول و درآمد نیز افزایش می‌یافت.
عاقلی: بشقاب به عنوان یک عنصر تزئینی همیشه مورد توجه بوده است. در فیلمی از پرویز کیمیایی؟، می‌بینیم که آثار باستانی از کشور خارج و مواد ترکیبی نفتی را وارد می‌کنند. مدیران ساختمان پلاسکو, از مواد نفتی، مواد پلاستیکی تهیه و سپس آن‌ها را به ملامین تبدیل می‌کردند. مصرف ملامین در دهة 60 و تا سال 1367 بیشتر دیده می‌شد. در آن زمان تعاونی‌ها برای ازدواج زوج‌ها، علاوه بر یخچال، یک سرویس ملامین ارائه می‌دادند. در اصفهان، ظروف ملامین با نقش مرغ بیشتر بود. (ارتباط شخصی، 6 بهمن 1398)
[1] Feudalism: ارباب‌‌رعیتی
پویا آریان‌پور (؟)
در شرایطی که در جهان همه چیز با سرعت پیش می‌رود، شکل زندگی نیز تغییر کرده است. به عنوان نمونه معماری تغییر کاربری داده است و اهداف انسان دیگر منطبق با گذشته نمی‌باشد. زندگی سرمایه‌داری هم در مقاطع مختلف بر ما تحمیل شده است. از این جهت، تاریخ ملامین نیز تغییرات خود را متناسب با تغییرات حاکم بر جامعه و صنعت، در پی داشته است. بنابراین، طرح مسئلة شما دربارة ملامین کاملاً کاربردی است. (ارتباط شخصی، 21 دی 1398)
آرش رئیسیان[1]
هنگامی‌که استفاده از ظروف ملامین در خانواده‌ها رواج پیدا کرد، اگرچه اقلیتی تن به انتخاب ملامین نمی‌دادند، اما این ظروف با وجود سادگی‌شان دوست‌داشتنی بودند. در ساخت ملامین، برچسب‌هایی داخل ظروف پزش؟؟؟ می‌شد که به تدریج با از بین رفتن لایه‌های سطحی ظرف، در صورت ورود ترکیبات آن‌ها به بدن، برای جسم انسان، خطراتی را ایجاد می‌کرد.
استفاده از ملامین را در اطراف دامغان و شمال کشور بیشتر از مناطق دیگر دیدم. ظروفی با رنگ‌های ملایم و تک گل بودند که پس از استفاده و کمرنگ شدن، جهت مصارف دیگر به روستاها برده می‌شدند. (ارتباط شخصی، 24 دی 1398)
[1] مستندساز
نیلوفر عابدی[1]
عابدی: علاوه بر فعالیت در حوزة گالری‌داری، مطالعه دربارة فرهنگ مرتبط با سفرة غذایی را با علاقة شخصی و در ادامة فعالیت پدرم، آغاز کردم. رستوران وایت‌اسپات[2] را به مثابة مکانی که مردم فقط برای صرف غذا در آن حضور می‌یابند، نمی‌بینم. در آنجا، نصب آثار هنرمندان با الهام‌بخشیدن به مردم و نوع تغذیه ایشان، فرهنگی مختص به خود را دربردارد. زمانی که در دانشگاه امیلی‌کار[3] کانادا تحصیل می‌کردم، دورة آموزشی دربارة فرهنگ و غذا گذراندم. در این دوره به فرهنگ و شیوة چیدمان سفره‌ها فکر می‌کردیم. به عنوان مثال میزهای بیضی، گرد و چهارگوش، هرکدام بیانگر یک اندیشه و وابسته به فرهنگ، سنت و مراسم‌های مختلف هستند.
غزال: برایم جالب است که وقتی برای انتخاب آثار هنری به گالری دلگشا می‌آمدم، غالباً رابطة میان ظرف و مظروف را حس می‌کردم. از این جهت که اثر هنرمند به عنوان یک خوراک فرهنگی و قاب آن مانند یک بشقاب، آنچه باید چشم و ذهن و ادراک مخاطب تغذیه کند را در خود جای می‌دهد.
عابدی: بله من معمولاً در انتخاب یک کار هنری، به ابعاد مختلفی از جمله ویژگی اخلاقی و حرفه‌ای هنرمند و اثر خلق شده‌اش فکر می‌کنم. علاقه شخصی‌ام به آثار عتیقه موجب می‌شود در انتخاب عکس و مُد تمایل بیشتری به مدل‌ها و سبک‌های گذشته داشته باشم از آن جهت که برایم آرام‌بخش می‌باشند. رسانه‌ها نیز نقش مهمی در گسترش فرهنگ دارند. به عنوان نمونه با ساخت سریال شهرزاد، سلیقه‌های زیادی در دکوراسیون به آن سبک و سیاق گرایش پیدا می‌کنند.
ظروف اولیه رستوران، سفال‌های فیروزه‌ای بودند که به مرور آسیب‌پذیری‌شان بیشتر می‌شد. اخیراً ظرف ملامین را برای رستوران انتخاب کرده‌ام. اما وقتی برای خرید ملامین به بازار رفتم، متوجه شدم که متأسفانه نقش‌هایی که در گذشته قابل توجه بودند، امروزه در اختیار نداریم. مانند ظروفی با طرح تینا که در بعضی مغازه‌ها به عنوان تزئین پشت ویترین قرار داده شده است و به گفتة فروشنده دیگر مانند گذشته متقاضی چندانی ندارند. (ارتباط شخصی، 7 بهمن 1398)
[1] هنرمند و مدیر گالری دلگشا
[2] White Spot : رستورانی واقع در ونکوور کانادا
[3] Emily Carr University of Art + Design
فاطمه رشتیانی ( متولد 1361- ؟ )
در کنگاور بیشتر علاقه مردم به ظروف ملامین با طرح شبدر چینی؟ بود و نقوش داخل آن‌ها به رنگ طلایی متمایل بودند. این ظروف معمولاً برای مصرف آجیل استفاده می‌شدند. در مجالس امروزی ظروف یکبار مصرف استفاده می‌شود در حالی‌که در گذشته برای پذیرایی در مراسمی که عمدتاً در خانه برگزار می‌شدند از سینی‌های مسی و به تدریج رویی استفاده می‌کردند. (ارتباط شخصی، ؟ 1398)
ثریا پوررستگار (متولد اردیبهشت 1325-؟)
سال 1360 تا 1362، در میدان هفت‌تیر (25 شهریور سابق)، یک فروشگاه بزرگ بود که انواع ظروف ملامین را داشت. تنوع زیادی از نقش و رنگ در آن‌ها دیده می‌شد و امکان خرید به صورت تکی یا سرویس هم وجود داشت. در سفرهایی که به خاطر شغل همسرم به آمریکا و فرانسه می‌رفتیم، ظروف ملامین را که مانند یک مُد بود، با خود به ایران می‌آوردیم. ملامین برای صرف غذا استفاده می‌شد و در رستوران‌های غذاهای سنتی کاربرد بیشتری داشت. امروزه هم برخی رستوران‌های غذاهای شمالی ظرف ملامین دارند.
مریم ترحمی (؟)
با مرور خاطرات کودکی خود و صحبت‌های مادرم، دریافتم که حدود سال‌های 1353، ملامین وارد بازار ایران شد. تبلیغ رایج در مورد ملامین، سبک و ارزان بودن و لب‌پر نشدن در مقیاسه با ظروف چینی و تنوع طرح بوده است. ولی در خانه ما کماکان محبوبیت با ظروف چینی از نوع گل سرخ بود. تنها یک سرویس ملامین به مناسبت روز مادر وارد خانه‌مان شد و به عنوان مصرف روزمره مورد استفاده قرار گرفت و بعد از آن، ظروف چینی فقط مختص مهمانی‌ها شدند. آخرین قطعة این ملامین خوش‌طرح و مورد پسند مادر، خاطرات کودکی‌مان را از خانة مادری، زنده نگه داشته بود.
در زمان دانشجویی خود، در سال 13۶۶، پس از ابتلاء یکی از همکلاسی‌هایم به سرطان معده، پزشک معالج، از او خواست تا از ظروف ملامین برای غذا خوردن استفاده نکند. علت این توصیة پزشک جویا و متوجه شدم وجود پلیمرها در پروسة تولید ملامین و تفلون، امکان تولید پیوندهای غیراشباع و شیمیایی خاص را افزایش داده است و همین امر، خطر بروز سرطان را خصوصاً هنگامی‌که ظروف ضربه خورده، خراش و یا ترک برداشته‌اند، بالا می‌برد.
در عمل نیز، استفاده مستمر از ظروف ملامین باعث پوسته شدن لعاب آن شده (خصوصا در انواع نامرغوب) و این امر که از معایب مهم این ظروف محسوب می‌شود، علاوه بر اینکه از زیبایی ظرف می‌کاهد، از نظر بهداشتی آن را غیرقابل استفاده می‌کند. با این وجود، در مقطع زمانی جنگ تحمیلی، با توجه به کاهش تولید ظرف چینی در کشور و کاهش واردات، تقاضا برای خرید ظروف ملامین بیشتر شد.
تا جایی که من اطلاع دارم هنوز هم در شهر پدری من؟ تعداد محدودی مغازه قدیمی هست که فقط ملامین می‌فروشند و بسیاری از مشتریان آن، روستاییان هستند. البته همچنان، ملامین در مقایسه با ظروف چینی، به دلیل مقاوم‌تر بودن در برابر شکستن و مرغوبیت بیشتر نسبت به ظروف پلاستیک، به عنوان ظرف پیک‌نیک مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در حال حاضر، یکی از پتروشیمی‌های تحت پوشش پتروشیمی خراسان به نام پتروشیمی بجنورد، تنها تولیدکننده مواد اولیه برای شرکت‌های فعال در زمینه تولید ملامین می‌باشد. (؟)
بدون دیدگاه