گفت‌وگو «غزال زارع» با «عزیزالله مقصودی»

• پلاسکـو چه تولیداتی داشت؟
  • تولیدات این شرکت عبارت بود از: ملامین، تزریق پلاستیک، ظروف بادی و دکمه سازی، اکسترودر و کلندر و ورقسازی، محصولاتی با مواد پی وی سی، بادکنک، فیلم و نگاتیو‌های عکاسی و انواع نایلون. محصولات این شرکت یک مجموعه کامل پلاستیک بود.

همچنین در «پلاستیک‌کار» شانه، پارچ، زنبیل، انواع قطعات پلاستیکی، گالش و دمپایی تولید می‌کردند. در عوض ظروف ملامین بیشتر طراحی و کپی کردن غالب‌های ظروف موردتوجه بود.

نخستین کسی که ملامین تولید کرد، «القانیان» بود و اشخاص بعدی «فرخ محبوبیان» (فارس پلاستیک)، «سیداحمد علوی» ( پارس پلاستیک) بودند. «فرخ محبوبیان» اسفنج و فیلم هم درکنار ملامین تولید می‌کرد.

آقایی به نام «سورن» مدیر بخش قالب سازی و فنی بود. آن زمان قالب‌هایی می‌ساختند که روی آن عکس شاه و فرح بود. می‌گفتند این ملامین‌ها با طرح شاه و فرح را باید به بازار برسانید. من کارشکنی می‌کردم، این کار من را گزارش کردند.

همان زمان آقای «رفیع اریه»، مؤسس کارخانه تولیدی تهران، پیغام فرستاد که بروم نزد آنها کار کنم. دستگاه‌هایی از انگلستان آورده بودند. ایشان از من خواست که واحد ملامین را آنجا راه‌اندازی کنم. پاسخ منفی دادم. گفتم تا زمانی که اینجا هستم، نمی‌توانم بیایم. به نظرم می‌آمد که این کار خیانت است، زیرا کار را در این مجموعه یاد گرفته بودم. بالاخره با اتکا به حرف آقای «اریه» در «سه راه آذری» یک تراشکاری کوچک برای خود راه انداختم. هم‌زمان به دلیل فعالیت‌های کارگری، خلعیت مرا از کارخانه پلاسکو کار صادر کردند و با خاطره بسیار بدی از پلاسکوکار اخراج شدم.

از من خواسته شد یک بشقاب به نام 417 را بسازم. آن زمان ورشکسته بودم، سفته‌هایم برگشت خورده بود. فشار اقتصادی بسیار زیاد بود. ناگزیر شب‌ها با تاکسی کار می‌کردم و روزها هم تراشکاری می‌کردم. «اریه» عکس خانه خدا را با قالب 417 به من داد و گفت که می‌خواهم این عکس را روی ملامین طوری چاپ کنی که خوب بدرخشد.

به این فکر کردم که روی قالب‌هایی که در پلاسکوکار ساختم، عکس شاه و شهبانو بود. حال این عکس برازنده این قالب‌هاست. با خود گفتم که خدایا شکرت، آنجا آن قالب را ساختم و اینجا این قالب را به من دادی. «اریه» به من گفت که چقدر می‌گیری؟ گفتم که می‌سازم و بعداً پول بدهید. پولی نداشتم، همه کار را نسیه انجام دادم. آن روزها در جو انقلاب بودیم. از اولین کسانی بودم که به ایتالیا، سپس پاریس و نوفل‌لوشاتو رفتم. انقلابی نبودم، ولی دوست داشتم تا بدانم مسیر انقلاب چیست. با امام خمینی هم دیدار داشتم. فاصله میان نیمه دهه 1340 تا سال 1357 دوران رشد و شکوفایی بود. در آن سال‌ها، رژیم به خود افتخار می‌کرد که به معجزه اقتصادی و صنعتی دست یافته، ولی صنایع داخلیِ این دوران نقاط ضعف فراوانی داشتند.

برای آگاهی از شرایط شرکت «پلاسکو» پیش از به وجودآمدن «پلاسکوکار» به گفت‌وگو با «ایرج منصوربخت» و «مرتضی عرفانی» نشستیم که در «پلاسکو» مسؤولیت داشتند.

برخی از نخستین مصنوعات پلاستیک ایرانی، ورقه‌های اکریلیکی بودند که متفقین، به ویژه آمریکایی‌ها، برای تعویض یا تعمیر شیشه کابین خلبان هواپیماهای خود به ایران آورده بودند این ماده تازه کشف شده بود و در اثر ضربه متلاشی نمی شد و از آن به جای شیشه برای پوشاندن پنجره‌های هواپیما استفاده می‌کردند. همچنین از ضایعات و کناره‌های این ورقه‌های آکریلیک اشیایی مثل قاب ساعت و جعبه جواهرات تولید می‌شد.

نهایتاً در سال 1342 ، کارخانه «پلاستیک‌کار» و «پلاسکو»، در همین محل کنونی، با نام جدید «پلاسکوکار» ادغام شدند. او پیش از تشکیل کارخانه «پلاسکوکار»، نزد «لئون سرحدیان» و شرکای او کار می‌کرد.

به نقل از »منصوربخت«: «مقصودی» از فعالان کارگری دوران پهلوی بود و به همین دلیل از «پلاسکوکار» جدا شد. او تا سال 1342 در «پلاستیک کار» در شهر «ری» کارگری می‌کرد. وقتی دو شرکت با یکدیگر ادغام شد، واحد شهر «ری» به کفش سانترال تبدیل شد و ایشان به جاده قدیم کرج رفتند. «پلاسکوکار»، «سایپا»ی فعلی از سال 1347 ، 1200 کارگر داشت. درنهایت  «پلاسکوکار»، که شرکت سرمایه گذاری پتروشیمی آن را از بنیاد به قیمت 272 میلیون تومان خریده بود، به قیمت2 میلیارد و 400 میلیون تومان به «سایپا» فروخته شد.